Kamica nerkowa może rozwijać się po cichu. Na niektóre czynniki ryzyka mamy bardzo duży wpływ. Część jest poza naszymi mocami, ale tym bardziej warto wdrożyć odpowiednią profilaktykę.
Dziś opowiem Ci o tym, jak zapobiegać kamicy nerkowej. Może nie jest to tak popularny temat jak insulinooporność czy zespół jelita drażliwego, ale wierz mi, że coraz więcej osób ze złogami w układzie moczowym do mnie trafia.
Złogi w układzie moczowym występują częściej u mężczyzn, lecz obecnie obserwuje się również wzrastająca liczbę zachorowań u kobiet. Dzieje się to za sprawą zmieniającego się stylu życia. Jeśli chodzi o dzieci to do 10 roku życia obserwuje się większą ilość zachorowań u chłopców, a od 11 roku życia u dziewczynek.
No to zajmijmy się teraz profilaktyką.
Kamica nerkowa a płyny
Ograniczona podaż wody może być elementem wpływającym na rozwój kamicy nerkowej. I zanim uznasz to za oczywistość, zastanów się faktycznie, ile wody wypijasz w ciągu dnia. Większość osób, które trafiają do mnie na konsultacje dietetyczne, wypija za mało płynów.
Ryzyko produkowania zbyt małej ilości moczu oraz przewlekłego odwodnienia wzrasta szczególnie w ciepłym klimacie. Warto wspomnieć również o ryzyku u osób, które po prostu podróżują do ciepłych krajów. Podróżnicy przyzwyczajeni do życia w odmiennych warunkach atmosferycznych mogą doświadczyć bardzo dużych strat płynów wynikających z pocenia się – szczególnie w pierwszych dniach pobytu w nowej lokalizacji. Wyjeżdżasz na słoneczny urlop? Pij więcej niż zwykle.
Zastanów się też, czy Twoja praca nie przykłada się do problemu. Przyczyną ograniczonego spożycia płynów może być na przykład praca w wysokiej temperaturze (np. w kotłowni, w szklarniach), co również powoduje przewlekłe odwodnienie. Niektóre inne zawody łączą się z ograniczonym spożyciem wody ze względu na brak dostępności toalet (np. kierowca taksówki).
Nie ma należytego funkcjonowania układu moczowego bez odpowiedniego spożycia płynów (dostosowanego do płci, wieku i trybu życia).
Kamica nerkowa – dieta
Zadbaj o swoją dietę.
Wśród czynników dietetycznych wpływających na rozwój kamicy nerkowej można wyróżnić:
- tak zwany zachodni sposób żywienia (nadmiar cukrów, tłuszczu, produktów przetworzonych, żywność typu fast food),
- niedożywienie,
- skrajne błędy dietetyczne,
- diety monotematyczne (np. dieta ketogenna).
Szczególnie istotne w rozwoju kamicy nerkowej mogą być poniższe składniki:
- nadmierna podaż białka,
- nadmiar sodu (przeczytaj: jak ograniczyć sól),
- nadmiar szczawianów (i brak równowagi między wapniem i kwasem szczawiowym w posiłkach),
- zbyt niskie spożycie potasu, magnezu, cynku, witaminy B6.
Kamica nerkowa a leki i suplementy
Może dojść również do tzw. kamicy polekowej wskutek przyjmowania na przykład:
- witaminy D3 (przedawkowanie),
- inhibitorów anhydrazy węglanowej,
- leków krystalizujących w drogach moczowych,
- glikokortykosteroidów.
Problemem może być także przyjmowanie witaminy C w dużych dawkach.
Dlatego wybobraź sobie moją minę, gdy ktoś sprzedaje mi „rewelacyjne” info na temat konieczności suplementacji końskich dawek witaminy D lub C. To naprawdę nie jest dobry pomysł. No chyba, że domagasz się kamieni nerkowych. Większość ludzi i tak zapewne nie zrozumie, że przyszłe problemy z układem moczowym miały coś wspólnego z ich szaleństwem suplementacyjnym.
Układ moczowy a aktywność fizyczna?
Wdróż umiarkowaną, regularną aktywność fizyczną. To bardzo ważne.
Brak aktywności fizycznej jest również ważnym czynnikiem ryzyka rozwoju kamicy nerkowej. Sprzyja bowiem rozwojowi schorzeń dietozależnych (o tych za chwilę), które z kolei warunkują zachorowanie na różne rodzaje kamicy.
Z drugiej jednak strony niektóre rodzaje aktywności fizycznej mogą sprzyjać odwodnieniu, a więc rozwojowi kamicy nerkowej, np. długodystansowe biegi.
Wpływ schorzeń dietozależnych na rozwój kamicy nerkowej
Jeśli chorujesz na otyłość, nadciśnienie, hipercholesterolemię czy cukrzycę typu 2, nadszedł czas, aby naprawdę zająć się swoim zdrowiem.
Otyłość wpływa na rozwój kamicy, a ryzyko jej wystąpienia uzależnione jest od typu otyłości. Szczególnie zagrażająca jest otyłość brzuszna. Osoby borykające się z otyłością wydalają większą ilość szczawianów, kwasu moczowego, sodu i fosforanów niż osoby, które nie mają nadmiernej masy ciała.
Otyłe dzieci z zespołem metabolicznym częściej chorują na kamicę układu moczowego. U dzieci, podobnie jak u dorosłych, czynnikami ryzyka są nadciśnienie, cukrzyca i otyłość.
Kamica nerkowa a alkohol i nikotyna
Odstaw używki. Spożycie alkoholu zwiększa ryzyko zachorowania na kamicę nerkową. Podobnie nikotyna. Palenie tytoniu jest istotnym czynnikiem progresji chorób nerek, a także zwiększa ryzyko rozwoju schorzeń dietozależnych.
Kamica nerkowa a infekcja dróg moczowych?
Zadbaj o higienę i profilaktykę infekcji dróg moczowych. Rób kontrolne badanie moczu. Zdarza się, że kamica związana jest z obecnością w drogach moczowych bakterii produkujących ureazę – enzym rozkładający mocznik. Ten typ kamicy występuje coraz rzadziej.
Dlatego sugeruję pacjentom kontrolne badanie moczu. To nieinwazyjne i dość tanie badanie pozwala na wykrycie nieprawidłowości. Niestety obserwuję, że rzadko kiedy sami z siebie decydujemy się na to badanie dopóki nic się nie dzieje.
Kamica nerkowa a genetyka i zaburzenia metaboliczne
Jeśli w Twojej rodzinie występowała kamica, warto szczególnie zadbać o profilaktykę. Istnieje 2-16 razy wyższe (w porównaniu z populacją ogólną) ryzyko zachorowania w przypadku dzieci rodziców borykających się z kamicą. Występowanie w najbliższej rodzinie takich zaburzeń jak cystynuria, pierwotna hiperoksaluria, nerkowa kwasica cewkowa jest istotnym markerem ryzyka zachorowania.
Niektóre zaburzenia metaboliczne również prowadzą do powstania kamieni nerkowych. Należą do nich (uwaga! trudne nazwy!) hiperkaciuria, hiperoksaluria, hipocytraturia, hiperurykozuria, cystynuria. Wrodzone lub nabyte wady metaboliczne związane z hiperkrystalurią lub hipocytraturią są przyczyną kamicy również u małych dzieci. U nich najczęściej stwierdza się złogi w nerkach. Natomiast starsze dzieci częściej borykają się ze złogami w moczowodach i pęcherzu moczowym.
Wady nerek i układu moczowego występują u ok. 16,4-35,9% małych dzieci ze złogami w drogach moczowych. Istnienie wady układu moczowego jest czynnikiem sprzyjającym kamicy nawrotowej. Przyczyną kamicy nerkowej mogą być również wady budowy układu moczowego.
Podsumowując
Przyczyny kamicy nerkowej są często mieszane. Może zatem dojść do sytuacji, że rozwój choroby następuje zarówno w wyniku nieodpowiedniej diety, która przynosi szybko negatywny efekt ze względu na wady układu moczowego lub po prostu skłonności dziedziczne.
Do zachorowania może przyłożyć się również typ aktywności zawodowej w połączeniu z wadliwym stylem życia. Przyczyną rozwoju choroby mogą też być najróżniejsze schorzenia takie jak: nadczynność przytraczyc, choroby układu pokarmowego (choroba Leśniowskiego-Crohna, zespół złego wchłaniania etc.).
Dlatego też należy uwzględnić te kwestie podczas opracowania planu profilaktyki kamicy nerkowej. Pracując z moimi pacjentami zawsze pytam o choroby występujące w rodzinie i kwestie środowiskowe, żeby móc dobrze poradzić, jakie zmiany w funkcjonowaniu należy wprowadzić.
Wybrane źródła:
Agnieszka Szmigielska, Piotr Skrzypczyk, Małgorzata Pańczyk-Tomaszewska, Epidemiologia i rodzaje kamicy układu moczowego, Pediatr Med Rodz 2019, 15 (1), p. 22–25;
Charles P. McKay, Kamica nerkowa, Pediatria po dyplomie Vol. 15 Nr 4, Sierpień 2011;
Włodarek, Lange, Kozłowska, Głąbska, Dietoterapia, PZWL, Warszawa 2014
