Dieta przy niedoczynności tarczycy to temat ważny z kilku przyczyn. Po pierwsze, schorzenie to występuje dość często, a po drugie osoby, które otrzymują diagnozę, często nie wiedzą, w jakim kierunku zmieniać swoje nawyki żywieniowe, aby wspomóc leczenie farmakologiczne. Dziś więc słów kilka o żywieniu w niedoczynności tarczycy i o bezpiecznych zmianach w diecie, które możesz podjąć już teraz, jeśli cierpisz na to schorzenie.

Dieta nie jest oczywiście jedyną rzeczą, której potrzebujesz Ty i Twoja tarczyca. Konieczna jest również opieka lekarska endokrynologa i dbałość o szeroko pojęty styl życia: o sen, tak zwaną higienę życia i aktywność fizyczną. Jeśli borykasz się jeszcze z innymi chorobami, koniecznie skonsultuj się ze specjalistami (lekarzem i dietetykiem), aby dowiedzieć się, jak powinno wyglądać Twoje leczenie i wsparcie żywieniowe.

Niedoczynność tarczycy może wynikać z różnych przyczyn. Najczęstszym powodem jej występowania jest autoimmunologiczna choroba tarczycy Hashimoto. Napiszę o niej dodatkowy artykuł, aby uzupełnić poniższe zalecenia o kilka kwestii, które są ważne w tej chorobie.

Innymi przyczynami niedoczynności mogą być chociażby niedobór jodu, leczenie nadczynności czy chociażby problemy związane z funkcjonowaniem przysadki mózgowej.

Niedoczynność tarczycy zalecenia

Poniżej przeczytasz ogólne zalecenia żywieniowe. Piszę „ogólne”, gdyż są to wskazówki dotyczące spożycia pewnych produktów, składników diety, które możesz bezpiecznie wdrożyć w swoim żywieniu, aby ulepszyć twój jadłospis. Jednak żaden artykuł, także ten, nie zastąpi indywidualnej konsultacji z dietetykiem i lekarzem, którzy poprowadzą Twoją dietoterapię i leczenie. Pamiętaj o tym.

Nie zapominaj również o tym, że poza tym, że dieta ma wesprzeć Twój organizm w chorobie, niektóre produkty spożywcze mogą mieć wpływ na przyswajanie leków. Należą do nich między innymi: produkty sojowe, kawa czy np. dania obfitujące w dużą ilość błonnika. Leki na niedoczynność tarczycy przyjmuje się więc zwykle rano na czczo. Wymienionych wyżej produktów warto sobie nie serwować na śniadanie.

Niedoczynność tarczycy – dieta odchudzająca?

Zaczynam od oczywistości, ale inaczej się w tym przypadku nie da. Osoby z niedoczynnością tarczycy często chcą schudnąć. Kaloryczność diety przy niedoczynności tarczycy powinna być jednak indywidualnie ustalona.

Niekiedy pacjenci zaczynają się głodzić, bo np. usłyszą od kogoś, że najskuteczniejsza dieta to po prostu MŻ („mniej żreć”). Nie tędy droga. Dieta niskoenergetyczna polecana jest osobom, które borykają się z nadwagą lub otyłością. Jeśli proces redukcji masy ciała jest kontrolowany przez specjalistę i racjonalny, to jak najbardziej jest to dobry pomysł. Nie zaleca się jednak ekstremalnie niskoenergetycznych diet.

Żywienie pacjenta z niedoczynnością powinno być zbilansowane i dopasowane do jego stanu zdrowia i stylu życia. Nie idź w stronę modnych diet-cud. Narobisz sobie więcej krzywdy niż zyskasz, naprawdę. Podsumowując: sensowna dieta redukcyjna w niedoczynności tarczycy – tak. Wariactwa i skrajności bez rozmysłu – nie.

Dieta w niedoczynności tarczycy dostosowana do pacjenta

Z drugiej strony zdarza się też, że osoby z niedoczynnością tarczycy mają również jakieś schorzenia współwystępujące. Dlatego kluczowe jest, aby indywidualnie dopasować żywienie do potrzeb organizmu.

Bardzo istotna jest regularność posiłków. Ich ilość jest kwestią dość indywidualną. Zwykle sugeruje się 4-5 posiłków. Przy tej ilości, również według moich doświadczeń, najłatwiej zbilansować dietę i uniknąć chęci podjadania pacjentom, którzy mają z tym problem. Choć wiadomo, że część osób ma taki tryb życia, preferencje czy inne schorzenia, które narzucają mniejszą lub większą ilość posiłków. Dlatego podkreślam i odmieniam przez wszystkie przypadki słowo: INDYWIDUALIZACJA jadłospisu. ;) I nie przestanę odmieniać.

Zbilansowana dieta przy niedoczynności tarczycy

Dieta powinna być urozmaicona oraz zawierać wszystkie grupy produktów: warzywa, owoce, wartościowe źródła wszystkich trzech makroskładników (białka, węglowodanów, tłuszczów), co dokładniej zostanie opisane niżej. Pamiętaj, że warzywa i owoce pełnią bardzo ważną rolę w utrzymaniu zdrowia. Pierwszy krok, który możesz podjąć, to zwiększenie ich udziału w diecie. Bo, jak się domyślam, część osób, które trafi na ten artykuł, je ich za mało. ;)

Dieta w niedoczynności tarczycy powinna być również odpowiednio zbilansowana. Dlaczego to takie ważne? Urozmaicone i dobrze zbilansowane żywienie pozwala uniknąć niedoborów pokarmowych, a (jak się dalej dowiesz) niektóre składniki diety są szczególnie istotne w tym schorzeniu.

Tymczasem osobiście coraz częściej obserwuję, że pacjenci borykający się z niektórymi schorzeniami zaczynają masowo usuwać ze swojego jadłospisu najróżniejsze produkty, bo gdzieś przeczytali czy usłyszeli, że komuś coś pomogło. Nagle okazują się, że są na diecie „5 x bez” i nie wiedzą, co jeść przy niedoczynności tarczycy.

Nie zapomnij również o przyjmowaniu odpowiedniej ilości płynów: ok. 2 litrów w ciągu dnia.

Węglowodany przy niedoczynności tarczycy

Przy tym schorzeniu zaleca się produkty o niskim indeksie glikemicznym i węglowodany złożone. Warto zadbać o niski ładunek glikemiczny jedzonych potraw. Głownie ze względu na możliwe występowanie zaburzeń gospodarki węglowodanowej u pacjentów z niedoczynnością tarczycy (np. insulinooporność). Spośród produktów zbożowych sugeruje się włączenie tych będących źródłem węglowodanów złożonych, które są dodatkowo dobrym źródłem błonnika pokarmowego, o którym przeczytasz nieco dalej.

Warto wybierać więc pełnoziarniste pieczywo i makaron, kasze, brązowy czy dziki ryż, pseudozboża (amarantus, komosa ryżowa, kasza gryczana), ale również nieprzetworzone płatki zbożowe (np. owsiane).

Białko przy niedoczynności tarczycy

W diecie chorego trzeba uwzględnić zwiększoną podaż pełnowartościowego białka. Jeśli jesz mięso wybieraj jedynie jego chude rodzaje, ryby morskie (bogate w omega 3, jod, selen oraz witaminę D). Jeśli jesz nabiał, sięgaj tylko po niskotłuszczowy, a więc żółte czy pleśniowe sery to nie jest dobry pomysł. Lepiej sięgnij po chude sery twarogowe, jogurt naturalny czy kefir.

Bardzo niedocenianym źródłem białka są rośliny strączkowe i produkty z nich wytworzone. Na rynku szeroko dostępne są już na przykład makarony z soczewicy/ciecierzycy lub mąka z soczewicy czy ciecierzycy. Z tej ostatniej robię pyszny omlet wegański. Zachęcam Cię do stosowania takich produktów.

Generalnie w niedoczynności tarczycy należy unikać niedożywienia białkowo-kalorycznego (zarówno w ciągu dnia jak i ogólnie diet bardzo niskokalorycznych) gdyż może to powodować gorsze funkcjonowanie tarczycy i wzrost TSH. Więc podkreślam jeszcze raz: żadne diety cud tylko racjonalne odżywianie.

Przypominam o tym w kółko nie bez przyczyny. Napisała do mnie ostatnio pani, która chce schudnąć, choruje na niedoczynność tarczycy i pytała mnie o radę. Zamierza bowiem przejść na dietę wegańską, ale boi się roślin strączkowych, więc nie chce ich wprowadzać do diety. Nie serwujcie sobie takich „terapii dietetycznych”, proszę. O białko trzeba w diecie trzeba dbać – szczególnie przy niedoczynności tarczycy.

Kwasy omega 3 a niedoczynność tarczycy

W diecie pacjenta powinny pojawić się źródła tzw. zdrowych tłuszczów. Jakie tłuszcze mam na myśli? Chodzi mi o EPA i DHA zawarte w rybach i owocach morza. Jeśli nie chcesz lub nie możesz jeść ryb, polecam Ci suplementację omega 3 z alg. Można już znaleźć na rynku preparaty je zawierające. Oprócz EPA i DHA zaleca się również roślinne źródła tłuszczów wielonienasyconych. Kwas α-linolenowy znajdziesz w:

siemieniu lnianym;
oleju lnianym;
orzechach włoskich;
oleju rzepakowym;
nasionach chia;
nasionach konopnych.

Pamiętaj, że kwas ALA zawarty w powyższych, jest bardzo nietrwały i łatwo się utlenia, więc produkty te należy spożywać na surowo. Ich obecność w codziennej diecie jest bardzo istotna. Należy zwrócić uwagę na odpowiedni stosunek tłuszczów omega 6 i omega 3, który powinien wynosić przynajmniej 4-5:1, o czym szerzej pisałam w poprzednim wpisie o olejach tłoczonych na zimno.

Odpowiednia podaż błonnika w diecie w niedoczynności tarczycy

Odpowiednia podaż błonnika jest niebywale istotna ze względu na zaparcia, z którymi borykają się często osoby z niedoczynnością tarczycy. Włókno pokarmowe wpływa pozytywnie na motorykę przewodu pokarmowego i zapobiega zaparciom. Wspiera także redukcję masy ciała, uczucie sytości po posiłku.

Dobre źródła błonnika pokarmowego to: warzywa i owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, rośliny strączkowe, orzechy, pestki, nasiona.

Należy jednak pamiętać, że i tu można przesadzić. Zbyt duża ilość błonnika może spowodować problemy z wchłanianiem niektórych składników mineralnych, o których nieco szerzej napiszę w dalszej części artykułu. Ponadto nadmiar błonnika może powodować upośledzenie wchłaniania substancji leczniczych, więc nie przyjmuj leku przed posiłkiem zawierającym dużą ilość błonnika.

Niedobory przy niedoczynności tarczycy?

Istnieją pewne składniki mineralne, na które powinniśmy zwrócić uwagę w niedoczynności tarczycy. Dlatego ważne jest, aby Twoja dieta była racjonalna i odpowiednio prowadzona. Szczególną uwagę warto zwrócić na jod, żelazo, selen, cynk, ale również inne składniki mineralne i witaminy.

Nie o to chodzi, aby od razu zacząć je suplementować czy łykać multiwitaminy. Wręcz przeciwnie. Nadmiar niektórych składników może Ci zaszkodzić, a multiwitaminy niestety nie są dobrym rozwiązaniem. Warto zadbać o to, aby jadłospis był odpowiednio zaplanowany. Wskazany jest również kontakt ze specjalistą, który w razie niedoborów zaleci ewentualną suplementację. Suplementacja niektórych z wymienionych niżej składników bez kontroli specjalisty może być nawet szkodliwa, więc nie rób tego na własną rękę.

Jod w niedoczynności tarczycy

Jest to składnik mający bezpośredni wpływ na funkcjonowanie tarczycy. Należy wystrzegać się zarówno zbyt niskiego jego spożycia, ale także nieprzekraczania górnego tolerowanego spożycia. RDA (zalecane dzienne spożycie) w przypadku jodu to 150 mcg dla osób dorosłych, a 220 mcg dla kobiet ciężarnych i 290 mcg karmiących.

Przyswajanie jodu jest również związane z odpowiednią ilością selenu w diecie, a mianowicie długotrwały niedobór selenu może być przyczyną złej przyswajalności jodu.

Dobrymi źródłami jodu w diecie są ryby i skorupiaki morskie, a spośród produktów wegańskich: woda jodowana, algi, sól jodowana, ewentualnie suplementy. Jeśli ograniczasz sól (co jest mądrym posunięciem) i nie jesz ryb, warto zadbać o odpowiednie spożycie jodu w diecie z pozostałych źródeł. Jednak warto zrobić to z głową, bo nadmiar też nie wyjdzie na zdrowie (szczególnie, jeśli chorujesz na Hashimoto – porozmawiaj o tym ze swoim endokrynologiem).

Niedoczynność tarczycy a żelazo

Żelazo to składnik mający bezpośredni wpływ na funkcjonowanie tarczycy. Niedobór żelaza prowadzi do zmniejszenia syntezy hormonów tarczycy w osoczu, większego wydzielania TSH, powiększenia tarczycy i w konsekwencji rozwoju niedoczynności. Anemia z niedoboru żelaza ma negatywny wpływ na metabolizm tarczycy. Każdego dnia kobiety do okresu menopauzalnego powinny dostarczać sobie z dietą 18 mg żelaza, a mężczyźni oraz kobiety po menopauzie 10 mg.

Być może ten film okaże się dla Ciebie pomocny:

Odpowiednia ilość selenu w diecie przy niedoczynności tarczycy

Selen to składnik mający również bezpośredni wpływ na funkcjonowanie tarczycy. Selen uczestniczy w przemianach tyroksyny (T4) do formy aktywnej hormonu trijodotyroniny (T3). Korzystny wpływ selenu na czynność tarczycy zależny jest od prawidłowej podaży jodu. Zalecane dzienne spożycie selenu dla kobiet to 55 mcg. Kobietom w ciąży zaleca się 60 mcg, a w trakcie laktacji 70 mcg.

Selen znajduje się głównie w rybach, skorupiakach, w nabiale, ale i w wielu produktach roślinnych! Z tym, że jego ilość uzależniona jest niestety od ilości selenu w glebie, a w przypadku mięsa także od paszy, którą karmione są zwierzęta, które spożywasz. W naszej części Europy może być z tym niestety problem.

Jeśli zdecydujesz się na suplementację selenu, koniecznie omów to ze specjalistą. Nadmiar tego składnika mineralnego może być toksyczny.

Cynk a tarczyca

Jest to również składnik mający bezpośredni wpływ na funkcjonowanie tarczycy. Niedobór cynku wpływa na upośledzenie wiązania trijodotyroniny (T3). W efekcie dochodzi do rozwoju objawów niedoczynności tarczycy. Zalecane dzienne spożycie cynku to 11 mg dla mężczyzn oraz 8 mg dla kobiet. Zapotrzebowanie na cynk wzrasta również w trakcie ciąży i laktacji. Źródła cynku to między innymi: produkty zbożowe, mięso i jego przetwory, zarodki pszenne, nasiona lnu, pestki dyni.

Pozostałe składniki ważne w żywieniu przy niedoczynności tarczycy

Warto również zwrócić uwagę na: witaminę A, witaminę D (uzgodnij ze specjalistą Twoją dawkę suplementacyjną), witaminy z grupy B (głównie witaminy B2 i B3), które również mają wpływ na pracę tarczycy. Ich niedobór może upośledzać jej funkcje. Istotne są również: fluor, kadm, rtęć, ołów oraz karnityna.

Prawidłowo zbilansowana dieta dopasowana do pacjenta pozwala uniknąć ewentualnych niedoborów, ale również nadmiaru niektórych składników diety. Więc dobrze jest skonsultować się z dobrym dietetykiem, który zadba o to, aby Twoja dieta była odpowiednio urozmaicona i dostosowana do Twojej sytuacji zdrowotnej.

Warzywa krzyżowe a niedoczynność tarczycy

Czasem w Internecie można przeczytać, że osoby chorujące na niedoczynność tarczycy nie powinny jeść warzyw kapustnych, czyli: kapusty, brokułu, kalafiora, jarmużu, kalarepy, rukoli i inych. Faktycznie jest tak, że związki zawarte w tych warzywach (tzw. goitrogeny) mogą mieć negatywny wpływ na funkcje tarczycy (ich nadmiar może upośledzać przyswajanie jodu). Aby uniknąć ewentualnych problemów:

– nie przesadzaj z ich ilościami (miałam podopieczną, która potrafiła zjeść na obiad całego kalafiora – odradzam);
– nie rozdrabniaj ich przed gotowaniem;
– jedz je po ugotowaniu;
– gotuj je bez przykrycia.

Nie rezygnuj z tych warzyw, bo są niebywale zdrowe. Zawierają sporo wapnia i mają działanie przeciwzapalne. Polecane są bardzo m.in. w profilaktyce przeciwnowotworowej.

Czego nie jeść przy niedoczynności tarczycy?

Istnieją pewne produkty niewskazane przy niedoczynności tarczycy. Warto nie dopuszczać do tego, aby stanowiły dużą część Twojej diety.

Zaleca się ograniczenie nasyconych kwasów tłuszczowych. Znajdziesz je w mięsie, nabiale, ale także w takich tłuszczach roślinnych jak olej kokosowy czy palmowy. Można je zastąpić w diecie tłuszczami jednonienasyconymi (oliwa z oliwek, awokado).

Sugeruje się również unikanie produktów obfitujących w tłuszcze trans. Znajdziesz je przede wszystkim w:

ciastkach;
batonach;
żywności typu fast food;
margarynach twardych.

Niewskazane jest również wysokie spożycie cukru i słodyczy.

Niedoczynność tarczycy a preparaty sojowe

Skoro napisałam o produktach niezalecanych, to muszę napisać o soi w niedoczynności, bo jak znam życie, to mnie ktoś o nią zapyta. Tofu, tempeh czy napój sojowy z dodatkiem wapnia to bardzo zdrowe przetwory z tej rośliny strączkowej. Obfitują w wartościowe białko, składniki mineralne i izoflawony, które niestety mogą ograniczać przyswajanie jodu.

Z drugiej strony, te produkty mają wiele bardzo pozytywnych właściwości w kontekście minimalizowania ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego. Więc to, co na pewno bym sugerowała to indywidualne omówienie tej kwestii z prowadzącym Cię specjalistą, który będzie w stanie zasugerować Ci dozwolone ilości tych produktów i będzie monitorował Twoje wyniki badań na bieżąco, dostosowując dietoterapię do kondycji twojej tarczycy i tego jak reagujesz na soję.

Jeśli przyjmujesz lewotyroksynę, staraj się na pewno jeść produkty sojowe nie wcześniej niż po czterech godzinach od przyjęcia leku.

Podsumowując

Sporo osób z niedoczynnością tarczycy jest przytłoczonych wieloma, często sprzecznymi, informacjami w sieci na temat żywienia w tej jednostce chorobowej. Żywienie jest tu bardzo istotne, ale nieleczona niedoczynność tarczycy może mieć bardzo poważne konsekwencje. Dlatego koniecznie bądź pod kontrolą lekarza.

Za jakiś czas na pewno też napiszę kolejny artykuł o diecie przy niedoczynności tarczycy Hashimoto, bo choroba Hashimoto jest najczęstszą przyczyną niedoczynności. Kilka kwestii jej dotyczących będę chciała poruszyć w osobnym artykule na blogu. Muszę to zrobić osobno, bo w przeciwnym razie ten artykuł byłby przerażająco długi, a przecież nie każda osoba z niedoczynnością boryka się również z chorobą Hashimoto.

Źródła:

Stolińska, H., Wolańska, D. Składniki pokarmowe istotne w niedoczynności tarczycy. Żywienie Człowieka i Metabolizm 39, nr 3 (2012): s. 221-231.

Gietka-Czernel M., Profilaktyka niedoboru jodu, Postępy Nauk Medycznych, t. XXVIII, nr 12, 2015, s. 839-845.

Jarosz M. (red.) Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Wyd. IŻŻ, Warszawa 2017.

Sathyapalan T, Manuchehri AM, Thatcher NJ, Rigby AS, Chapman T, Kilpatrick ES, Atkin SL. The effect of soy phytoestrogen supplementation on thyroid status and cardiovascular risk markers in patients with subclinical hypothyroidism: a randomized, double-blind, crossover study. J Clin Endocrinol Metab. 2011 May;96(5):1442-9. doi: 10.1210/jc.2010-2255. Epub 2011 Feb 16. PMID: 21325465.

Sathyapalan T, Javed Z, Rigby AS, Kilpatrick ES, Atkin SL. Soy Protein Improves Cardiovascular Risk in Subclinical Hypothyroidism: A Randomized Double-Blinded Crossover Study. Journal of the Endocrine Society. 2017;1(5):423-430. doi:10.1210/js.2016-1068.

Strona internetowa Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej: www.ncez.pl (dostęp: 05.10.2020).